Odak uzaklığı ve Objektifler Hakkında

Tüm eğitim hayatım boyunca Fiziği sevmiş birisi olarak belki de üzerinde en az ilgilendiğim ama pratik olarak eğlenceli olan konuların başında “Optik” geldiğini düşünebilirim. Bu konuya tekrar dönmeme neden olan şey ise “Makro Fotoğrafçılık” oldu.

Daha önce elimde var olan Canon 550D gibi oldukça eski model cihaz ve eldeki lenslerin yanında ikinci el 2 tane mikroskop lens satın alarak konuyu detaylandırarak anlamaya çalıştım. Bu konuda yazılar ve videoların çok karmaşık olduğunu düşündüğüm için en azından kendim için tekrar bir özet geçmek için bu yazıyı hazırlıyorum.

Öncelikle benim de yanlış kullandığım bir kavramı düzeltmek istiyorum. Başlıkta da aslında “Lensler” hakkında yazacaktım fakat bu kavramın doğrusu “Objektifler” olması gerekiyor. Objektif, içerisinde bir veya birden fazla lens barındıran yapılara verilen ad. Lens veya mercek ise, ışığın yönünü değiştiren ve ışık ışınlarını birbirine yaklaştıran veya uzaklaştıran optik alet olarak tanımlanabilir.

Odak uzaklığı

Odak uzaklığı, objektife gelen ve belirli bir noktada toplanan ışık ışınlarının, bu nokta ile algılayıcı düzlem olan sensörü arasındaki uzaklıktık. Eğer objektif yerine tek bir lens (mercek) kullanılmış olsa idi, lens (mercek) ile makinemizin sensörü arasındaki uzaklık olacaktı.

İnsan gözü de bir mercek olduğundan dolayı insan gözünün de bir odak uzaklığı bulunmaktadır. Bu konuda insandaki odak uzaklığının yaklaşık olarak 45 mm civarında olduğu düşünülmekte. Yazının devamı için referans olarak bunu esas almak oldukça önemlidir.

Piyasadaki objektifler odak uzaklığı kullanım şekli olarak 2 şekilde karşımıza çıkmaktadır. Bunlar statik olarak tek bir odak uzaklığına sahip olanlar ve belirli bir aralıkta odak uzaklığının değiştirildiği lensler olarak belirtilebilir.

Piyasadaki objektifler odak uzaklıklarına göre ise 3 ana başlıkta kategorilendirilmektedir.

• Geniş Açı Objektifler (35 mm altında)
• Standart Objektifler (35–50 mm arasında)
• Uzak Objektifler (50 mm üstünde)

Yukarıdaki görsel odak uzaklığı konusunu oldukça güzel anlatmaktadır. Öncelikle görüntüyü analiz edelim. Görüntüde bir bina, fişkiyeleri, çimenlik vs gibi yerler bulunmakta. İnsan gözü de ortadaki gibi bir görüntüde görebilmekte.

Geniş açı objektiflerde yakalanabildiği gibi insan gözü binadaki çimenleri görebilecek geniş bir açı ile görememekte. Bunun için bakışını sağa sola veya aşağıya doğru değiştirmesi gerektiğini görmekteyiz.

Uzak objektiflerde ise insan ile aynı noktadan baktığında çok daha az noktayı yakalamasına rağmen insan gözü veya geniş açı objektiflere göre belirlenmesi zor olan bina üzerindeki pencereleri de görebilmektedir.

Odak uzaklığının pratik karşılığı

Bu anlatımdan sonra özet olarak pratikteki karşılıklarından bahsedersek;

Geniş açı objektifler, manzara gibi gerçekten de geniş açı gerektiren yerler için kullanılmaktadır.

Standart objektifler, portre ve sokak gibi daha insan görüşüne benzer açılarda kullanılmaktadır.

Uzak objektifler ise, yine isminde geçtiği gibi uzaktaki bir alanın çekilmesi isteniyorsa kullanılmalıdır.

Odak uzaklığı ile Alan Derinliği İlişkisi

Buraya kadarki kısım biraz hikaye ve bir çok yerde anlatılan kısımlar olduğu için çok temel bilgileri içermekteydi. Şimdi farklı bir kavram ile ilişkisini inceleyeceğiz: Alan derinliği (Deep of Field). Ayrıca bu kavramdan önce odak uzaklığı (focal length) ile odak mesafesi arasındaki farkı da anlatmamız gerekir. Odak mesafesi (focal distance), odaklama yapılan obje ile kameranızın sensörü arasındaki mesafedir.

Alan derinliği, kısaca odaklama yapılan objenin odak mesafesinin ön ve arka kısımlarında oluşan netlik sahası olarak adlandırılır.

Alan derinliği sadece odak uzaklığı ile değil, odak mesafesi, sensör boyutu ve diyafram ile ilgili olduğu için diğer bütün değişkenlerin aynı olduğunu varsayarak bu yazıda sadece odak uzaklığı ile ilişkisine değineceğim.

Bu koşullarda, odak uzaklığı düşük ise yani geniş açılı bir objektif kullanılırken alan derinliği daha geniş, odak uzaklığı yüksek ise yani uzak objektif kullanılıyorsa alan derinliği daha sığ olmaktadır.

Makro fotoğrafçılıkta Odak Uzaklığı

Açıkçası en sancılı kısmın ve kaynağın az olduğu noktanın makro fotoğrafçılık olduğunu düşünüyorum. Oysa ki o kadar da zor değil. Öncelikle pratik olarak makroda kullanılan bazı objektiflerine bakıp, ne şekilde bir odak uzaklığı kullandıklarını inceleyelim.

Öncelikle Macro’nun tanımı 1:1 (bire bir) büyütme oranına sahip olmasının yakalanması olarak belirtebiliriz.

Bunun için Canon’un Makro Objektiflerini incelediğimizde 50 mm’de bir adet Compact Macro, 100 mm’de 2 macro, 65 mm’de macro photo ve 180 mm’de bir makro objektifi olduğunu görüyoruz.

Başka firmaların objektiflerine baktığımız zaman da güzel değerin 90–100 mm civarındaki bir odak uzaklığı olduğunu görmekteyiz. Burada 100 üstünde yaşanan derinlik kaybından etkilenmemek ve geniş açıdaki açı genişliğinden kaynaklanan detay ve büyütmenin yakalanamaması olarak görülebilir.

Bu yazının konusu olmasa da makroda derinlik alanı önemli olduğu için de 100 mm’deki derinlik kaybı bir şekilde diyafram açıklığı ile tölere edilmektedir.

Elimden geldiğince bu konuda detay yazı hazırlamayı düşünüyorum. Umarım devam edebilirim.